Cần giải pháp đồng bộ để trợ lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Đây là ý kiến của Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng tại buổi làm việc giữa Thường trực Chính phủ với Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) về tình hình hoạt động của Hiệp hội, cộng đồng SME và các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp (DN) vừa qua.

Coi DNNVV là khách hàng chính

Theo NHNN, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm tỉ trọng khoảng 97% tổng số DN đang hoạt động (857.600 DN đang hoạt động). Đây là nhóm khách hàng mà ngành ngân hàng dành ưu tiên trong hoạt động cấp tín dụng theo chỉ đạo của Chính phủ. Theo đó, thời gian qua, thực hiện Nghị quyết 35 (năm 2016), Nghị quyết 58 (năm 2023) của Chính phủ về hỗ trợ phát triển DN, DN tư nhân, triển khai Luật Hỗ trợ DNNVV và các nghị định hướng dẫn triển khai Luật Hỗ trợ DNNVV, NHNN đã xây dựng các chương trình hành động của ngành nhằm triển khai quyết liệt nhiều giải pháp góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, tạo thuận lợi cho phát triển DN nói chung và DNNVV nói riêng.

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng nhận định, bối cảnh hiện nay, người dân và DN, đặc biệt là DNNVV, đều đang rất khó khăn trong hoạt động kinh doanh. Đây cũng là khó khăn chung của thế giới chứ không riêng Việt Nam. Trước thực tế này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo rất quyết liệt các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho người dân, DN. Thống đốc cho rằng, những khó khăn của DNNVV do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan, đòi hỏi nhiều giải pháp từ nhiều cơ quan, bộ, ngành, địa phương và cả bản thân các DN. 

Về phía NHNN, Thống đốc cho biết, NHNN rất quan tâm tới việc tháo gỡ khó khăn cho người dân và DN nói chung, DNNVV nói riêng. Từ khi đại dịch COVID-19 xảy ra, hệ thống ngân hàng dành nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ cho các DN. Đơn cử chính sách giảm lãi, miễn lãi, giảm phí chia sẻ với DN trong giai đoạn vừa qua với tổng cộng 60 nghìn tỷ đồng. Đây là số tiền rất lớn từ nguồn lực của các ngân hàng, cho thấy sự đồng hành của hệ thống ngân hàng với các DN trong đó có DNNVV. Bên cạnh đó, nhiều giải pháp về lãi suất, tín dụng, cơ cấu lại nợ và giữ nguyên nhóm nợ được triển khai.

Trong bối cảnh ngân hàng trung ương các nước vẫn duy trì lãi suất cao và tiếp tục tăng lãi suất, trên cơ sở cân nhắc tình hình, NHNN đã 4 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành. Các tổ chức tín dụng (TCTD) cũng đang tích cực giảm lãi suất, mặt bằng lãi suất bình quân giảm khoảng 1% so với cuối năm 2022, do chính sách có độ trễ nên có thể các TCTD sẽ tiếp tục giảm trong thời gian tới. Thống đốc cũng cho rằng để hạ lãi suất là một cố gắng của NHNN bởi khi hạ lãi suất, NHNN phải chèo lái và phối hợp đồng bộ các công cụ chính sách để ổn định thị trường tiền tệ và thị trường ngoại hối, đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng.

Đối với vấn đề tiếp cận tín dụng, hiện nay Luật TCTD quy định các TCTD yêu cầu khách hàng vay vốn phải cung cấp tài liệu chứng minh phương án, dự án khả thi, khả năng tài chính để đảm bảo khả năng trả nợ, sử dụng vốn đúng mục đích. Thông tư hướng dẫn của NHNN cũng quy định như vậy. Lãnh đạo NHNN khẳng định: Không quy định khoản vay bắt buộc phải có có tài sản đảm bảo (thực tế các TCTD vẫn cho vay tín chấp nếu khách hàng chứng minh được khả năng trả nợ); NHNN cũng không quy định tỉ lệ cho vay trên giá trị tài sản đảm bảo và cũng không quy định tài liệu khách hàng phải cung cấp cho TCTD để chứng minh đủ điều kiện vay vốn. Những vấn đề này hoàn toàn do TCTD tự quy định trong quy trình nội bộ của chính TCTD. Tài liệu chứng minh đủ điều kiện vay vốn khác nhau tùy theo mục đích vay, chẳng hạn vay để đầu tư kinh doanh bất động sản, vay để thực hiện dự án xuất khẩu, vay để sản xuất nông nghiệp… NHNN thường xuyên chỉ đạo các TCTD rà soát thủ tục vay vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho DN tiếp cận vốn nhưng vẫn phải đảm bảo theo quy định của pháp luật.

Mặc dù không thay đổi quy định cho vay nhưng thời gian qua, NHNN đã cố gắng tạo điều kiện thuận lợi cho DN vay vốn qua việc ban hành Thông tư 02 cho phép các TCTD cơ cấu thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ đối với khách hàng.

Tăng cường sự phối hợp, đối thoại, thực thi chính sách hiệu quả hơn

Thống đốc cho biết, việc tương tác giữa ngân hàng và DN là rất cần thiết để hiểu, chia sẻ, nhận diện những khó khăn, vướng mắc để cùng nhau tháo gỡ trên cơ sở tuân thủ quy định của pháp luật. Bởi vậy, thời gian vừa qua, NHNN đã chỉ đạo chi nhánh NHNN các tỉnh, thành phố tổ chức nhiều hội nghị kết nối ngân hàng – DN để tháo gỡ khó khăn về tín dụng, lãi suất. Các DN thẳng thắn trao đổi những vấn đề đang vướng mắc như không vay được vốn ngân hàng nào, ngân hàng giải thích vì sao không được vay vốn… 

Về thông tin phản ánh lãi suất của ngân hàng thương mại (NHTM) cổ phần còn cao, Thống đốc lý giải, lãi suất huy động và cho vay là do các TCTD tự quyết định, trường hợp DN đủ điều kiện vay vốn nếu không vay được của NHTM cổ phần thì vẫn có lựa chọn vay của các NHTM nhà nước. Hiện nay toàn hệ thống có tới trên 2.000 chi nhánh trên khắp cả nước, các ngân hàng có hiện diện tới tận huyện, Ngân hàng Chính sách xã hội còn có điểm giao dịch tới tận cấp xã.

Phân tích về cơ chế, người đứng đầu ngành ngân hàng cho rằng, hiện nay, Việt Nam đã có riêng Luật Hỗ trợ DNNVV và 5 nghị định hướng dẫn Luật. Nhưng thực thi các chính sách này mới quan trọng. Về phía ngành ngân hàng, để hỗ trợ các DNNVV, NHNN đã có giải pháp quy định trần lãi suất cho vay ngắn hạn đối với lĩnh vực ưu tiên trong đó có DNNVV, DN nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Song, những khó khăn của DNNVV cần phải được nhận diện, đánh giá đầy đủ, từ đó mới có giải pháp trúng và đúng. Do vậy, Thống đốc kiến nghị cần có đánh giá tổng thể việc triển khai các chính sách hỗ trợ DNNVV theo Luật Hỗ trợ DNVVN để có hướng giải quyết hiệu quả các vấn đề.

“Mỗi bộ, ngành, địa phương đều cần có các giải pháp, chính sách cùng tham gia tháo gỡ khó khăn cho DNNVV, không thể riêng ngành nào, hoặc chính sách nào giải quyết được hết tất cả các vấn đề”, Thống đốc bày tỏ.

Trong số các giải pháp hỗ trợ, Thống đốc cho rằng, việc tăng cường hiệu quả hoạt động của các quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương là rất quan trọng bởi địa phương nắm rõ nhất về hoạt động của DN trên địa bàn. Nếu dành nguồn lực cho bảo lãnh DNNVV vay vốn, Thống đốc tin rằng, tín dụng tăng trưởng sẽ cao hơn và DNNVV được hỗ trợ nhiều hơn.

Để tăng khả năng tiếp cận vốn cho DN, Thống đốc cho rằng, bản thân DNNVV cũng cần khắc phục những hạn chế của mình bởi đó chính là những vấn đề đang gây cản trở trong việc ngân hàng đưa ra quyết định cho vay. DNNVV cần phải nâng cao khả năng quản trị DN, tình hình tài chính, minh bạch hóa thông tin… Hiện nay, vấn đề đầu ra của DN gặp khó khăn. Thủ tướng Chính phủ thời gian qua đã chỉ đạo quyết liệt các bộ, ngành đẩy mạnh xúc tiến thương mại, nhưng về phía các DN cần quan tâm hơn đến chất lượng hàng hoá, dịch vụ. Khi hàng hóa có chỉ dẫn địa lý, nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo yêu cầu an toàn thực phẩm…, sẽ khuyến khích khách hàng mua hàng của DN.

Về phía NHNN, Thống đốc khẳng định, thời gian tới tiếp tục bám sát chỉ đạo của Chính phủ và bám sát diễn biến kinh tế, tiền tệ, tích cực triển khai các giải pháp từ phía ngành ngân hàng cũng như phối hợp với các bộ, ban ngành để tiếp tục hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho người dân, DN nói chung và DNNVV nói riêng.

Theo số liệu của NHNN, đến cuối tháng 6/2023, dư nợ nền kinh tế đạt 12,423 triệu tỷ đồng, tăng 4,73% so 2022. Dư nợ đối với DN khoảng 6,3 triệu tỷ đồng (tăng 4,66% so 2022, chiếm 51% dư nợ nền kinh tế). Dư nợ đối với DNNVV đạt gần 2,3 triệu tỷ đồng, tăng gần 4% so với cuối 2022, chiếm khoảng 18,5% dư nợ nền kinh tế.
Hiện nay, hầu hết các TCTD đều tham gia cho vay DNNVV, nhiều TCTD đã chủ động triển khai các chương trình, sản phẩm tín dụng ưu đãi với điều kiện vay vốn và lãi suất thấp hơn so với các sản phẩm tín dụng thông thường.
Đơn cử như Vietcombank đã triển khai “Chính sách giảm lãi suất cho vay hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế” với việc giảm tới 0,5%/năm lãi suất cho vay VND cho toàn bộ khoản vay của khách hàng cá nhân và DN với thời gian áp dụng trong 3 tháng từ 1/5/2023 đến hết 31/7/2023.
Hay như Agribank vào ngày 30/6/2023, đã điều chỉnh giảm lãi suất cho vay lần thứ 6 để hỗ trợ người dân, DN. Theo đó, đối với nhu cầu vay mới phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, mức lãi suất cho vay ngắn hạn chỉ từ 5%/năm, lãi suất cho vay trung dài hạn chỉ từ 8%/năm.