Tình hình kinh tế – xã hội tiếp tục đà phục hồi với nhiều dấu hiệu khởi sắc

Trên đây là nội dung của báo cáo về tình hình thực hiện Nghị quyết 01/NQ-CP, tình hình kinh tế – xã hội tháng 11 và 11 tháng năm 2020 được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11 diễn ra ngày 02/12/2020.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại phiên họp. Ảnh: MPI

Nhiều điểm sáng, tích cực trong phát triển kinh tế – xã hội

Theo Báo cáo, trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, tình hình kinh tế – xã hội tháng 11/2020 tiếp tục đà phục hồi với nhiều dấu hiệu khởi sắc, nhiều điểm sáng, tích cực trong phát triển kinh tế – xã hội. Nền kinh tế duy trì đà phục hồi với động lực tăng trưởng chính là sản xuất công nghiệp. Chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tháng 11 tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2019. Sản xuất nông, lâm, thủy sản tiếp tục đạt kế hoạch. Ngành thủy sản gặp thuận lợi khi giá cá tra nguyên liệu ở mức tốt, giá tôm thẻ chân trắng tăng mạnh. Thương mại trong nước tiếp tục xu hướng hồi phục, doanh thu bán lẻ hàng hóa có mức tăng cao, đạt 13,2%, do các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh đưa ra nhiều giải pháp thu hút người tiêu dùng tăng chi tiêu.

Bên cạnh đó, lạm phát tiếp tục được kiểm soát, chỉ số giá tiêu dùng trong tháng 11 giảm 0,01% so với tháng 10. Tính chung 11 tháng, CPI bình quân tăng 3,51%, tiếp tục xu hướng giảm từ đầu năm. Đây là cơ hội và nền tảng tốt để thực hiện các chính sách điều hành, thúc đẩy, kích thích tăng trưởng kinh tế trong năm 2021. Thị trường tiền tệ ổn định, lãi suất ở mức thấp. Thị trường chứng khoán diễn biến thuận lợi, niềm tin của các nhà đầu tư được nâng cao nhờ các thông tin tích cực từ sự phục hồi của nền kinh tế và hoạt động điều chế vắc-xin. Tình hình đăng ký doanh nghiệp tháng 11 có những chuyển biến tích cực. Số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới tháng 11 tăng cao trở lại, đạt trên 13 nghìn doanh nghiệp, tăng 7,3% so với tháng 10 và 6,7 % so với cùng kỳ năm 2019.

Mặc dù dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp trên thế giới, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam 11 tháng năm 2020 vẫn đạt mức xuất siêu kỷ lục 20,1 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa 11 tháng ước tính đạt 489,1 tỷ USD, tăng 3,5% so với cùng kỳ năm 2019. Đáng chú ý, kim ngạch nhập khẩu 11 tháng đã tăng 1,5% so với cùng kỳ năm 2019, trong đó chủ yếu nhập khẩu nhóm hàng tư liệu sản xuất, chiếm 93,3% tổng kim ngạch nhập khẩu. Đây là tín hiệu tốt cho thấy chuỗi cung ứng sản xuất hàng hóa quốc tế đang dần được kết nối trở lại.

Giải ngân kế hoạch vốn đầu tư nguồn NSNN tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Tiến độ thực hiện và giải ngân một số dự án lớn, quan trọng quốc gia đã cơ bản đáp ứng đúng kế hoạch đề ra. Số vốn giải ngân 11 tháng đạt 336 nghìn tỷ đồng, bằng 71,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm (cùng kỳ năm 2019 chỉ đạt 58,16%). Cho đến nay đã có 15 Bộ, cơ quan trung ương và 18 địa phương có ước tỷ lệ giải ngân đến ngày 30/11/2020 đạt trên 75%, trong đó, 09 Bộ, cơ quan trung ương và 07 địa phương có tỷ lệ giải ngân trên 85%. Giải ngân vốn đầu tư NSNN được đẩy mạnh giúp tổng chi NSNN tăng 8,5% so với cùng kỳ năm 2019, trong đó, chi đầu tư phát triển đạt 71,4% dự toán, tăng 45%.

Đối ngoại và hội nhập quốc tế đạt được những thành tựu quan trọng, tạo động lực mới cho phát triển kinh tế, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Mặc dù đảm nhiệm vị trí chủ tịch ASEAN trong thời điểm nhiều thách thức, tuy nhiên ta đã thành công trong việc phát huy vai trò dẫn dắt ASEAN vượt qua khó khăn, duy trì được hòa bình, hợp tác và phát triển trong khu vực.

Tuy vậy, bên cạnh các điểm sáng của nền kinh tế, tình hình kinh tế – xã hội tháng 11 và 11 tháng năm 2020 cũng có các điểm cần lưu ý như nền kinh tế vẫn đang trong giai đoạn phục hồi, tuy nhiên chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tháng 11 chỉ tăng 0,5% so với tháng 10/2020, thấp hơn so với tốc độ tăng trong tháng 9 và tháng 10 (lần lượt là 2,3% và 3,6%). Kim ngạch xuất khẩu tháng 11 giảm 9% so với tháng 10/2020. Mặc dù đây mới là hiện tượng trong tháng 11 nhưng cần theo dõi sát sao tình hình sản xuất kinh doanh, kịp thời có các chính sách hỗ trợ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Sự bất định và rủi ro vẫn ở mức cao, tiếp tục ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn tháng 11 thấp hơn 16% so với tháng 10. Tuy nhiên, số doanh nghiệp dừng kinh doanh để làm thủ tục giải thể tăng cao, lên gần 4.500 doanh nghiệp. Điều này khiến tổng số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong tháng 11 vào khoảng 9.180 doanh nghiệp, tăng 10,8% so với tháng 10 và cao nhất kể từ tháng 3/2020. Bên cạnh đó, rủi ro và áp lực tài chính đối với một số doanh nghiệp có thể gia tăng trong thời gian tới khi thời hạn của các chính sách hỗ trợ đã ban hành kết thúc.Thu hút vốn đầu tư nước ngoài đón nhận nhiều thông tin tích cực từ các nhà đầu tư của các quốc gia lớn, tuy nhiên sự phục hồi trên thực tế vẫn còn chậm. Thu hút vốn 11 tháng đạt 26,43 tỷ USD, giảm 16,9% so với cùng kỳ năm 2019. Tổng giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài chưa cải thiện, chỉ đạt 6,5 tỷ USD, giảm 41,8% so với cùng kỳ. Trong thời gian tới, thu hút vốn đầu tư nước ngoài có thể tiếp tục gặp nhiều khó khăn do dịch Covid-19 đang bùng phát trở lại ở nhiều quốc gia lớn là đối tác quan trọng của Việt Nam.

Xuất siêu 11 tháng ở mức kỷ lục nhưng chủ yếu tập trung vào thị trường Mỹ và Trung Quốc. Trong khi đó, xuất khẩu vào EU và một số thị trường giảm. Hiệp định EVFTA đã có những tác động tích cực nhất định nhưng còn chưa khai thác hết được tiềm năng. Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, chủ yếu từ việc nhiều đối tác trong hiệp định có cơ cấu sản phẩm tương tự Việt Nam và có năng lực cạnh tranh mạnh như Trung Quốc, Thái Lan, In-đô-nê-xi-a…, dẫn đến cạnh tranh có thể gay gắt, khốc liệt hơn trên cả thị trường xuất khẩu và nội địa. Bên cạnh đó, lo ngại về việc khó có thể cải thiện, điều hòa cán cân thương mại với các nước trong hiệp định khi Việt Nam đang nhập siêu từ nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, các nước ASEAN nhưng lại đang xuất siêu lớn sang Mỹ. Điều này có thể tăng thêm nguy cơ về sự phụ thuộc kinh tế cũng như phải chịu các biện pháp phòng vệ thương mại trong tương lai.

Thiên tai, bão lụt, sạt lở và dịch bệnh tiếp tục ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống của người dân. Tháng 11 vẫn xuất hiện những cơn bão lớn, ảnh hưởng nặng nề đến các tỉnh miền Trung như Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Bình Định… Ước tính sơ bộ 11 tháng, tổng giá trị thiệt hại lên đến 38,4 nghìn tỷ đồng. Bên cạnh đó, dịch tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, dịch tai xanh, cúm gia cầm… đang xuất hiện trở lại ở một số địa phương, có thể ảnh hưởng tới việc phục hồi sản xuất, chăn nuôi và chuẩn bị nguồn cung cho dịp Tết Nguyên đán sắp tới.

Thông tin cập nhật về hoạt động điều chế vắc-xin là rất khả quan, tuy nhiên việc phổ biến vắc-xin có thể không đồng đều giữa các quốc gia. Các nước phát triển có tiềm lực tài chính mạnh mẽ và hệ thống phân phối hiệu quả sẽ được hưởng lợi nhiều nhất do có thể sớm triển khai đại trà vắc-xin. Ngược lại, đối với các quốc gia đang phát triển, khả năng tiếp cận vắc-xin sớm là khó khả thi do những giới hạn về khả năng cung cấp cũng như hạn chế về nguồn lực. Trong khi đó, dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp. Do vậy trong thời gian trước mắt, Việt Nam vẫn cần phải quyết liệt duy trì các biện pháp chủ động phòng chống dịch, không để dịch bệnh lây lan ra cộng đồng.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã nâng dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam năm 2020 lên mức 2,4%, thuộc nhóm nước tăng trưởng cao nhất thế giới. Điều này một lần nữa thể hiện sự ghi nhận của các chuyên gia, tổ chức quốc tế vào thành tựu phòng chống dịch bệnh và phát triển kinh tế – xã hội của nước ta.

Trong thời gian tới, bối cảnh trong nước và quốc tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp ở nhiều quốc gia lớn, là đối tác quan trọng của Việt Nam và sẽ tiếp tục ảnh hưởng lớn đến thương mại, du lịch và đầu tư. Trong nước, sản xuất công nghiệp tăng, nhưng chậm lại so với tháng 10; dịch vụ lưu trú, ăn uống, lữ hành phục hồi chậm; số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường vẫn ở mức cao; thiên tai, bão lụt tác động lớn đến sản xuất và đời sống của người dân; đã xuất hiện ca lây nhiễm Covid-19 trong cộng đồng ở thành phố Hồ Chí Minh. Mặc dù còn khó khăn, thách thức, nhiều cơ hội vẫn đang rộng mở để Việt Nam có thể nắm bắt, vươn lên. Các cân đối vĩ mô quan trọng được giữ vững tạo điều kiện tốt để tiếp tục thực hiện các chính sách kích thích tăng trưởng kinh tế. Các hiệp định EVFTA và RCEP là thời cơ tốt để thúc đẩy thương mại. Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng các phương án nối lại hoạt động thương mại, đầu tư và triển khai phân phối vắc-xin để tận dụng tối đa cơ hội mà vắc-xin mang lại.

Tiếp tục duy trì ổn định, phát triển kinh tế, phấn đấu đạt mục tiêu cao nhất

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, để tiếp tục duy trì ổn định, phát triển kinh tế, phấn đấu đạt mục tiêu cao nhất phát triển kinh tế – xã hội năm 2020 cần tiếp tục thực hiện chính sách tài khóa, tiền tệ mở rộng hợp lý để duy trì đà phục hồi và kích thích tăng trưởng kinh tế; có giải pháp hỗ trợ bổ sung cho các đối tượng gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, thúc đẩy phục hồi, phát triển kinh tế xã hội. Trên cơ sở báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan trung ương khẩn trương nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền hoặc chủ động ban hành các chính sách hỗ trợ, kích thích tổng cầu, tiêu dùng trong nước với trọng tâm là các ngành du lịch, dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận tải… để đạt được “mục tiêu kép”, vừa hỗ trợ các ngành còn gặp khó khăn, vừa kích thích tăng trưởng, tạo việc làm cho người lao động.

Đồng thời, theo dõi sát diễn biến dịch ở các nước, thực hiện nghiêm các biện pháp phòng chống dịch, giám sát chặt chẽ việc cách ly theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Quốc gia về dịch Covid-19. Chuẩn bị sẵn sàng các phương án để kịp thời nối lại hoạt động thương mại, đầu tư với các quốc gia đã áp dụng vắc-xin; thúc đẩy hợp tác quốc tế, xây dựng lộ trình, cách thức phân phối vắc-xin để triển khai, ưu tiên các khu vực có nguy cơ cao, tập trung đông dân cư.

Chủ động phòng chống các loại dịch bệnh đối với gia súc, gia cầm. Các cơ quan chuyên ngành phối hợp với chính quyền cơ sở xử lý triệt để ổ dịch, kiểm soát, ngăn chặn dịch bệnh lây lan. Nhanh chóng vận chuyển, phân phối con giống, vật nuôi và các tư liệu sản xuất khác tới địa phương, khu vực chịu ảnh hưởng của bão lụt, để thực hiện tái sản xuất, bảo đảm đời sống của người dân và nguồn cung cho thị trường Tết Nguyên đán sắp tới.

Đẩy mạnh đa dạng hóa xuất khẩu trên cơ sở nghiên cứu, nắm bắt thông tin kịp thời về các thị trường, sản phẩm còn dư địa khai thác trong bối cảnh đại dịch cũng như khả năng đáp ứng các FTA quan trọng như Hiệp định CPTPP, EVFTA. Đánh giá tác động của Hiệp định RCEP đến các ngành, lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam khi Ấn Độ không tham gia hiệp định; phổ biến thông tin rộng rãi về hiệp định tới các doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp nhỏ và vừa và các doanh nghiệp thuộc ngành, lĩnh vực bị ảnh hưởng của hiệp định. Xây dựng kịch bản về chính sách thương mại trước sự thay đổi về chính trị của các quốc gia đối tác lớn.

Cùng với đó, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nghiêm túc quán triệt các nghị quyết, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công theo Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 về các nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và bảo đảm trật tự an toàn xã hội trong bối cảnh đại dịch Covid-19; thường xuyên kiểm tra, giám sát tiến độ từng dự án để xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện; rà soát, đôn đốc chủ đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính để giải quyết nhanh hồ sơ thanh toán, giải ngân, không để tồn đọng, thanh toán vào cuối năm./.